Czego i dlaczego wymagamy?

... Niecierpliwa młodzież teraźniejsza ... ją nudzi rzecz długa, choć najwymowniejsza.

 z „Pana Tadeusza”

Drogi Uczniu!

    Wymagania, jakim powinieneś sprostać w szkole ponadgimnazjalnej, określają – nie szkolni poloniści – ale trzy dokumenty. Pierwszy to Podstawa programowa… (tworzy się ją w Ministerstwie Edukacji Narodowej – najnowsza jest z sierpnia 2008 r.). Zawiera ona ogólne wymagania edukacyjne dotyczące wiadomości z języka polskiego, umiejętności i lektur. Drugi ważny dokument to Program nauczania wraz z podręcznikiem. Jego autorami są uznani poloniści (nauczyciele szkolni i akademiccy). Jest on rozwinięciem i uszczegółowieniem Podstawy, zawiera wymagania na poziomie podstawowym (czyli na stopień dopuszczający i dostateczny) oraz ponadpodstawowym (czyli na stopień dobry, bardzo dobry i celujący). Kolejny ważny – przede wszystkim dla maturzystów – dokument to Informator maturalny (najnowszy jest z 2008 r.). Zawiera wymagania egzaminacyjne, czyli wiadomości i umiejętności sprawdzane na maturze, także listę lektur. Zawsze możesz przeczytać wymienione dokumenty. Znajdują się w bibliotece szkolnej.

Krótko o wiadomościach
      W liceum na lekcjach języka polskiego powinieneś zdobyć wiadomości:
• z literatury (przede wszystkim poznać treść i zrozumieć problematykę czytanych lektur; (ich spis w osobnej „zakładce”),
• o epoce (np. panującym światopoglądzie, kierunkach artystycznych, historii, filozofii, sztuce),
• gatunkach literackich, konwencjach artystycznych, środkach stylistycznych,
• języku (głównie pojęcia służące omawianiu utworów literackich).

Krótko o umiejętnościach
      Na większości lekcji języka polskiego analizuje się i interpretuje teksty literackie. Rozmawia się o związanych z nimi problemach, np. postawach bohaterów literackich czy wartościach, także o ich formie artystycznej. Myślisz więc, że to dobra oferta tylko dla zainteresowanych literaturą, tak zwanych humanistów. W rzeczywistości jest inaczej. Język polski ma tę przewagę nad innymi lekcjami, że ćwiczy się na nim umiejętności, które są niezbędne w nauce innych przedmiotów. Są także bardzo przydatne w życiu. Zatem nauka języka polskiego to dobra propozycja dla każdego. Kto się go uczy, ten po prostu ćwiczy umysł i rozwija się intelektualnie. W konsekwencji - lepiej rozumie otaczający go świat, ludzi i siebie samego. Lepiej też potrafi wyrazić siebie, bo jak mówi filozof - Ludwig Wittgenstein: Granice mojego języka, są granicami mojego świata.
      Chodzi o to, abyś w liceum udoskonalił umiejętności, dzięki którym będziesz w przyszłości:
• aktywnie i krytycznie słuchał, czyli rozumiał wypowiadane treści i mógł się do nich ustosunkować, wyrazić własne zdanie,
• mówił poprawnie w języku polskim (tzn. nie robił błędów), ponadto mówił sprawnie i skutecznie, czyli tak, by osiągnąć zamierzone cele,
• pisał w sposób poprawny, komponował dłuższe i spójne wypowiedzi,
• czytał ze zrozumieniem teksty literackie i nieliterackie, np. popularnonaukowe, publicystyczne,
• rozumiał, czuł, potrafił ocenić różne dzieła sztuki,
• potrafił uczyć się samodzielnie (mądrze korzystał z rożnych źródeł informacji).

Krótko o maturze
      Wiadomości i umiejętności, o których mowa wyżej będą sprawdzane na maturze. Składa się ona z dwóch części – ustnej i pisemnej. Na egzaminie ustnym będziesz się wypowiadał na wybrany przez siebie temat (15 min.), a potem rozmawiał z komisją (10 min.), która oceni m. in. twoją wiedzę i umiejętność mówienia. Na egzaminie pisemnym (2 godz. i 50 min.) wykonasz pracę z tekstem nieliterackim (np. popularnonaukowym czy publicystycznym), tzn. sformułujesz odpowiedzi na pytania lub do poleceń. Oceniany będziesz m. in. za umiejętność czytania ze zrozumieniem takiego tekstu. Potem napiszesz wypracowanie na wybrany z dwu temat. Tu oceniać się będzie m. in. wiadomości z literatury i umiejętność komponowania własnego tekstu.
      Warto pomyśleć o maturze już w klasie pierwszej, ponieważ ma ona charakter umiejętnościowy, w znacznie większym stopniu sprawdza umiejętności niż wiadomości. A to oznacza, że nie można się do niej przygotować w krótkim czasie, nawet jeśli się ma dobrą pamięć. Umiejętności wymagają ćwiczeń, czasem nawet wielu. Każdy przeczytany tekst i każda lekcja, w której zabierasz głos, przybliżają cię do sukcesu na egzaminie.
A matura z języka polskiego, jak wiadomo, jest przepustką na każde studia, nie tylko humanistyczne. Weź to wszystko pod rozwagę, kiedy zdarzy ci się pomyśleć: pouczę się jutro… 

  

Więcej o wymaganiach znajdziesz w programie nauczania Marioli Pobidyńskiej, Język polski. Program nauczania, Operon, Gdynia 2007